Opinie in Volkskrant: Bouw van peperdure nieuwe kerncentrales is onzinnig zolang ze elders in Europa worden gesloopt

Door Jasper J. van Dijk

Eerder gepubliceerd in de Volkskrant.

Als we niet oppassen, hebben we binnen de Europese Unie over twintig jaar net zoveel kerncentrales als nu. Het enige verschil: de centrales staan tegen die tijd in andere landen.

---

De ontmanteling van Duitse kerncentrales is in volle gang. Een megaproces. Alleen al de ontmanteling van de kerncentrale in Brunsbüttel (Sleeswijk-Holstein) kost een miljard euro en duurt vijftien jaar. En dan zijn er nog 32 andere reactoren, verdeeld over meerdere kerncentrales. In Nederland is daarentegen besloten om twee kerncentrales te bouwen, ook een miljardenproces. Als we niet oppassen, hebben we binnen de Europese Unie over twintig jaar net zoveel kerncentrales als nu. Het enige verschil is dan dat de centrales tegen die tijd in andere landen staan.

De Tweede Kamer debatteerde vorige week met minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) over kernenergie. Nederland is zeker niet het enige land in de EU dat kerncentrales wil bouwen. Finland, Slowakije, Frankrijk en Hongarije hebben vergelijkbare ambities. Als we de Nederlandse plannen hierbij optellen, worden er in de toekomst (Nederland verwacht voor 2030 geen nieuwe centrale klaar te hebben) zeven kerncentrales bijgebouwd.

Haast

Maar Europa is verdeeld. België en Duitsland hebben juist al veel kerncentrales gesloten en zijn dit ook van plan met hun resterende negen centrales. Het overgrote deel van de kosten van een kerncentrale zit in de bouw en het afbreken ervan. Dit betekent dat het erg inefficiënt is om een kerncentrale te vervangen voordat deze is ‘opgebruikt’. Meer coördinatie van de inzet van kernenergie op Europees niveau zou dit kunnen voorkomen.

Bij VVD, CDA en JA21 was de haast in het debat zeer voelbaar, want het bouwen van kerncentrales duurt lang. Juist daarom zijn kerncentrales kwetsbaar voor slecht onderbouwd zwabberbeleid. Stelt u zich eens voor: we zetten nu in op kernenergie, maar een volgend kabinet maakt rechtsomkeert. Dan hebben we én geen kernenergie én minder alternatieve emissievrije energie. Het besluit om kerncentrales te bouwen, vraagt dus een brede consensus en een heldere onderbouwing. In een artikel in het economenblad ESB deed ik begin deze maand een voorstel voor deze onderbouwing.

De bouw van kerncentrales is een zaak die voorbij de grenzen van ons land gaat. Dit is op de kaart al te zien, want veel landen bouwen hun kerncentrales vrij opportunistisch vlak bij de landsgrenzen. Dat heeft weinig te maken met de optimale plaatsing van de reactoren. Het gaat vooral om het verkleinen van de impact in de eigen achtertuin als er eentje ontploft. Hetzelfde geldt voor de stroom die uit die kerncentrales komt. Ook al sluit Duitsland zijn kerncentrales, ze gebruiken daar nog steeds kernenergie uit andere Europese landen.

Constante koers

Ook de uitdagingen die kerncentrales mede moeten oplossen zijn internationaal. Niet alleen Nederland, maar de hele EU wil naar een toekomst zonder de uitstoot van broeikasgassen. De hele EU wil niet langer afhankelijk zijn van Russisch gas. Kerncentrales kunnen in aanvulling op windturbines en zonnepanelen helpen om deze doelen te bereiken. Europese afspraken kunnen helpen om de lasten te verdelen en zorgen dat er een constante koers kan worden gevaren.

Vanwege de hoge kosten is het de vraag of het voor Nederland aantrekkelijk is om kerncentrales te bouwen. Het antwoord op diezelfde vraag zou op Europees niveau een heel ander antwoord kunnen krijgen. Het kabinet heeft 5 miljard euro vrijgemaakt voor de bouw van twee kerncentrales, maar op dit moment is nog onduidelijk hoeveel deze kerncentrales gaan kosten en hoe we die dan financieren.

Overschot

Daarom stuurde minister Jetten deze week twee dikke rapporten naar de Tweede Kamer. Conclusie: kernenergie is duur. Of eigenlijk draaien de onderzoekers het om. Als het lukt om twee gigantische kerncentrales te bouwen zonder uit te lopen en zonder over het budget heen te gaan, dan kan het precies. Ik moet de eerste verbouwing waarbij dit lukt nog tegenkomen, maar je weet maar nooit.

In het rapport Scenariostudie kernenergie van september dit jaar stond dat de extra kerncentrales die het kabinet wenst, zorgen voor een overschot aan energie in Nederland. Dat overschot zouden we kunnen exporteren, is de hoop. Laten we met Europese afspraken dan ook de lasten verdelen.

De Europese Unie zet grote gezamenlijke stappen op het gebied van energie met bijvoorbeeld de Green New Deal. Kernenergie zou hier een belangrijk onderdeel van moeten zijn, maar de coördinatie op dit onderdeel is momenteel nog volledig vrijwillig. Dit brengt grote risico’s van verspilling met zich mee. Nederland is hiervan het meest tekenende voorbeeld: een klein land met nucleaire ambities en buurlanden die juist het tegengestelde doen. Zolang we de afgedankte kerncentrales niet op wieltjes naar ons toe kunnen halen, zijn betere onderlinge afspraken onontbeerlijk.