Opinie in NRC: Doorbreek het taboe van winst maken door ziekenhuizen
Door Jasper J. van Dijk
Rond Prinsjesdag wil het ministerie van Volksgezondheid (VWS) weer eens groot onderhoud plegen aan de afspraken op de gereguleerde zorgmarkt. Meer regulering moet de groeiende zorgkosten beteugelen. Toch is de praktijk vaak weerbarstig.
Geld verdienen aan zieke mensen is taboe. Daarom kijkt de politiek naar het inperken van de marktwerking met regulering. Maar wat zijn de mogelijkheden om die markt juist voor de patiënt te laten werken? Om een machine soepel te laten draaien moet deze gesmeerd worden met olie, anders gaat hij haperen. In de marktmachine is geld deze olie, of preciezer: winst. Maar dat ontbreekt binnen onze machine en dat wordt in het voorstel van VWS niet benoemd; ziekenhuizen mogen geen winst uitkeren.
Let wel, binnen ziekenhuizen wordt gewoon geld verdiend en winst uitgekeerd. Bijvoorbeeld door onderaannemingen en maatschappen. Maar het ziekenhuis zelf mag geen winst maken. In de praktijk betekent dit vooral dat de winst niet transparant is én dat de belangen binnen het ziekenhuis uiteenlopen. Hoewel het politiek niet populair is zou het kunnen helpen als ziekenhuizen wel winst mogen maken. En voor de duidelijkheid: financiële prikkels zijn niet zaligmakend, zeker niet in de zorg. Maar ze spelen wel degelijk een rol.
Plafondafspraken
Op dit moment worden er tussen ziekenhuizen en verzekeraars vaak plafondafspraken gemaakt. Dit betekent dat een ziekenhuis in een jaar bijvoorbeeld voor maximaal 400 miljoen euro aan zorgkosten mag declareren, daarna moeten ze misschien nog wel zorg leveren, maar ontvangen ze geen geld meer van de verzekeraar. Dit maximale bedrag is vaak de uitkomst van uitgebreide onderhandelingen, maar als dit bedrag er eenmaal staat heeft het ziekenhuis er alle belang bij om dit vol te maken. Want hoewel een ziekenhuis geen winst mag maken, kan ze wel verlies maken.
Daarnaast hebben de vrijgevestigde medisch specialisten regelmatig eigen belangen, los van deze afspraken. Bijvoorbeeld dat de 400 miljoen euro die het ziekenhuis krijgt wordt verdeeld op basis van het aantal behandelingen. Dit geeft specialisten een prikkel om juist meer te behandelen omdat ze dan een groter deel van de pot krijgen, waardoor het ziekenhuis misschien wel door het plafond heen schiet.
Als ziekenhuizen winst mogen maken kunnen er veel betere afspraken gemaakt worden op de zorgmarkt. Dan kan een verzekeraar toezeggen dat het ziekenhuis de helft van het geld mag houden als het ziekenhuis onder het plafond blijft zonder dat de kwaliteit van zorg achteruitgaat.
Doelmatiger
Nu heeft het ziekenhuis er baat bij om te kijken wat doelmatiger kan. Stel dat het lukt om de benodigde zorg te leveren voor 380 miljoen euro, dan heeft het ziekenhuis tien miljoen euro winst. Want dat mag nu. En die winst kan het ziekenhuis bijvoorbeeld gebruiken om de specialisten mee te krijgen in de gemaakte afspraken. Want als deze winst over de specialisten wordt verdeeld hebben ze hetzelfde belang als het ziekenhuis in plaats van het belang van hun eigen maatschap.
In het bovenstaande voorbeeld zijn de zorgkosten niet toegenomen, maar afgenomen. Door de winst. Uit economisch onderzoek blijkt helaas dat dit soms nodig is, partijen iets extra’s geven om in jouw belang of het algemene belang te handelen. Dat voelt niet altijd prettig, maar kan toch in het belang van ons allemaal zijn. En een deel is natuurlijk winst die er altijd al was, maar nu boven tafel komt. Dat helpt juist om op de langere termijn de onnodige winsten in de zorg te verkleinen. Niet door te verbieden, maar door de prikkels goed te zetten. Want ook met de mogelijkheid tot winstuitkering blijft de zorg een gereguleerde markt met scherp toezicht.
