Begrotingsbeleid kabinet-Schoof is vlees, noch vis
Vinzenz Ziesemer
In het hoofdlijnenakkoord zijn de coalitiepartijen overeengekomen te gaan bezuinigen wanneer het CPB verwacht dat het begrotingstekort boven de 3% uitkomt. Dat zal waarschijnlijk gebeuren als het economisch slecht gaat, de economie krijgt dan een trap na op weg naar beneden. Dit is een breuk met de Nederlandse traditie van trendmatig begrotingsbeleid.
Het kabinet-Schoof presenteerde een flink begrotingstekort in zijn eerste Miljoenennota. Tijdens de formatie werd er al stevig onderhandeld over de begroting. De partijen spraken af pas te bezuinigen, wanneer het CPB verwacht dat het tekort boven de 3% uitkomt. Deze ogenschijnlijk kleine afspraak, verborgen op de voorlaatste pagina van het hoofdlijnenakkoord, heeft grote gevolgen.
Het probleem met deze afspraak is dat het tekort boven de 3% uitkomt als het economisch slecht gaat; dan blijven de belastinginkomsten al snel achter. Maar juist als het slecht gaat met de economie, moet je niet bezuinigen. Iedere econoom kan vertellen dat daarmee de economie van de regen in de drup raakt.
Zulke ingrepen zijn er eerder geweest. Na het begin van de financiële crisis in 2008 legde het kabinet zichzelf een vergelijkbare regel op. De timing daarvan was precies verkeerd, met jarenlange achterblijvende groei en duizenden werklozen tot gevolg. Daaropvolgende kabinetten draaiden de ingrepen één voor één terug. De koerscorrectie bleek zo een slingerkoers.
In 2012 was deze ingreep nog ad hoc, nu staat het voorgeprogrammeerd in een politiek akkoord. Dat is een trendbreuk met de Nederlandse begrotingstraditie. Die zet juist in op stabiliteit. In een tegenvallend jaar kan het tekort worden opgevangen door de staatsschuld wat op te laten lopen. En zit het mee, dan gaat de staatsschuld omlaag. Trendmatig begrotingsbeleid noemden we dat. Nederland werd er wereldwijd om bewonderd. Inmiddels bestaat het alleen nog in naam.
Als het kabinet vindt dat er bezuinigd moet worden, dan moeten ze nu alvast beginnen en niet wachten op economisch slechte tijden. En als het kabinet een groter tekort acceptabel vindt, moet het de afspraak om straks gedwongen te bezuinigen in slechte tijden achterwege laten.
Nu lijkt deze begrotingsafspraak vooral een politieke klassieker: een compromis dat slechter is dan wanneer één van de partijen haar zin had gekregen.